Aquò me confla...

Dempuèi qu'aprenguèri a reconéisser la diglossia, e que me diguèron que los occitans coneguèron una diglossia de conflicte, agachi de tot costat per observar la vida de las lengas minoritàrias. Seguissi tanben de prèp l'evolucion del catalan e de l'occitan en Catalonha espanhòla, subretot perque sèm pas fotuts en França d'avançar sus aquel subjècte. Crèsi ara que nòstra lenga serà deman une lenga apresa e que ne'n demorarà pas gaire de locutors de la lenga mairala, mai l'essencial es de salvar quicòm, es per aquò mai que mai que la lenga deu pas desaparéisser de l'environament (panèls de vilas, de carrièras,...). Aprenguèri tanben tot lo mau que se donèt l'Estat per suprimir lo bilinguisme e recampar las lengas regionalas al pus prigond de l'istòria. Mai ara me fa cagar qu'aquel Estat poguèsse far apréner qualques jorns que venon, una lenga importada sus lo territòri francés. Me diretz de qué vòl dire lo Joan-Luc amb totes aqueles rasonaments. E ben...pecaire ...vos cal anar sus aquel ligam
http://www.youtube.com/watch?v=FCQwAQovitQ 

per escotar un politic qu'assegura que cal apréner deman l'arab tre la debuta del collègi per que aquela lenga es pro parlada dins lo monde, mas tanben per pas que los locutors d'aquela lenga que demòran en França o que vendran deman se sentiguèsson pas perduts e que poguèsson discutir amb aqueles colhons de franceses que pel moment comprenon pas res a l'arab. Mas benlèu que comprenguèri pas tot, la solucion es que nos cal transformar en immigrants, e nos cal dire que comprenèm pas res al francés, e que per nos ajudar, tot lo nòrd de França, teni pas res contra los parisians, los chti e los autres, deurà seguir un ensanhament en lenga d'òc per ajudar nòstra integracion qu'es pas terminada. Mas cresi que m'engani, non...

Bon tot aquò per dire que nòstres parents an trapat de bofas a l'escòla per arrestar de parlar patés, e qu'ara nòstres enfants van trapar de bofas a la meteissa escòla per apréner l'arab. I compreni pas res, ten... me'n vau far un torn de bicicleta aquò me calmarà.

Adieu e al còp que ven.

Bonas festas de fin d'annada a totes.

letra al paire Nadal

Paire Nadal

Aquò fa un brave moment que vos escriguèri pas pus, sabetz a mon atge ai pas mai quicòm a demandar, soi pro grand per m'assegurar. Mai ara, dempuèi l'an passat qu'anèri a la Facultat de Letras Pau Valeri de Montpelhièr, cambièri de vida, e de còps me cal butar lo cuòl per seguir los corses en lùoc de far de bicicleta, de golf e de bons repais asagats de rosat amb los collègas ...Segur qu'aquela novèla vida m'agrada plan, mai vos cal m'adjudar e subretot per faire plasèr a la profesora de « Practica de la lenga »...que se sona la Melania (se voletz veire son blog (pas trop serios, mai lo cal veire), l'adreça es: http://melanizetofre.blogspot.com/)

La bicicleta m'assegurèt totjorn una bona forma olimpica, que i a pas un jove que me pòt pas seguir dins la montada del Mont Aigoal (25 km), e lo golf me pemetèt de conservar mon flèuma britanic, mai amb l'atge perdiguèri qualques neurònas.

Doncas vos demandi de m'ajudar per arrengar un pauc mas notas del primièr semestre e me faire passar dos neurònas per me permetre:
de pas jamai prononçar la R a l'infinitiu
de pas pus mesclar la primièra, la segonda e la tresena persona del singular.

Una liurason a la fin de l'annada me sufís, pòdi passar aprèp los enfants, mai de segur vos cal venir a l'ostal abans lo 27 de genièr de 2011 qu'aquel jorn me cal anar a Radiò Lengadòc amb los autres estudiants (sabetz La Laurencia, la Carlota, la Manon e l'Arviè) per enregistrar una emission e me cal pas enganar, senon mèfi a la Melania...que benlèu me tirara las aurelhas ...per lo pel se pòt totjorn correr perquè soi rasat de près...

Subretot compti sus vos, e vos merceji plan.

Bonna fin d'annada e bonas festas!!!

signat: lo Joan-Luc

PS: Benlèu podretz ajustar un neuròna de mai que me servira pus tard qu'aquela segonda annada me pren lo cap...Traparetz a costat de la chiminèia una bona botelha de rosat...es per vòstre...

la tineta

Fins a las annadas 60, i aviá pas cap de tot a togat e pas mai de ministeri de l'ecologia... Cada matin, una tineta fasiá lo torn dels vilatges per recuperar las aigas usadas...de la nuèit. Un cabal tirava aquela tineta. Era un biais d'escampar de salopariás, mai tanben un moment de convivialat entre vesins, las femnas amb lors ferrats d'una man e lors pichons de l'autra charravan entre elas quora esperavan la tineta.

I a un fum d'istòrias a l'entorn d'aquela tineta. Vos ne'n propausi una que me contèt mon grand.

Teodòr l'escobaire èra un personatge celèbre del vilatge que lo teniá coma un sòu nòu. S'atemava a son trabalh. Lo matin passava amb la tineta, l'aprèp-mièjorn escobava las carrièras, e recampava las escobilhas.

Son equipament èra fornit per la comuna. Aviá una pala, una escoba, una tineta e un cabal pas tròp jove que s'apelava «Timonièr ». Lo grand problèma de Teodòr èra son lengatge quora parlava a son cabal. La causa èra pas ordenari. Per faire arrestar lo cabal, sufisiá de dire « hò ». Mai per lo faire avançar, èra un problèma. Podiatz dire « hu », « Timonièr » avançava pas. Doncas, Teodòr sortissiá un lengatge tant grossièr qu'o pòdi pas dire, e lo cabal tirava sul còp la tineta.

Las devòtas del vilatge escriguèron al conse. Aquel faguèt pas res. Un jorn, lo rector sonèt Teodòr e li diguèt: « Teodòr sès un brave òme, mai fai mèfi al lengatge, es pas un modèl per los pichons e tanben per las gents. Cal cambiar lo biais de faire avançar lo cabal ».

Mai, Teodòr faguèt veire al capelan que lo cabal avançava pas quora disiá « hu ». Aprèp qualques « macarèl » e autras grossieretats lo cavalh se partiguèt. Alara, lo capelan diguèt à Teodòr de metre una campanèla sul tamborèl.

Dempuèi, dins lo vilatge quora la campanèla sona, las femnas dentran los enfants et las devòtas se tancan las aurelhas.

Adieu e al còp de ven, sens oblidar lo rosat...

puòg Sant Lop

Cada annada, lo mond dels vilatges a l'entorn del puòg Sant Lop montavan a la cima lo dètz-e-nòu de març, jorn de la San Josèp. Èra lo grand jorn de l'annada e una tradicion. Cadun avia sa tòca, se passejar, faire un bon repais, o faire devocion. Mas per totis èra una festa.
Lo dètz-e-uèch dins la serada, sentissia bon lo polet rostit, las salssissas grasilhadas, cadun preparava sa saqueta per l'endeman, sens oblidar lo vin.
Lo dètz-e-nòu de matin, tot lo monde èra al rendètz-vos, joves et vièlhs, e la montada començava. De cada vilatge a l'entorn del puòg, la marcha se perseguissiá fins a la Croseta, crosada dels camins de Sant Mateu, de Sant Joan, e de Cazavielha.
A la Crozeta i avia une crotz, primièra estacion del camin de Crotz. Los pelegrins los pus fervent recitavan lo camin de Crotz fins a la granda crotz clavada a la cima. Per los estajants dels vilatges del puòg Sant Lop, aquela crotz èra lor torre Eiffel, lor estatua de la Libertat, lor Crist de Rio, èra lo centre del país.
Un còp ailamont, i avia la messa. Pas dins la capèla, perque i avia tròp de monde. Se ditz que la messa èra celebrada sus un peira consacrada que pesava catòrze kilos, montada dempuèi la Croseta per una sola femna que voliá pas èstre ajudada.
Los non-praticants anavam cercar d'espargues:
« Justin, vas a la messa? »
« Non, vau amassar d'espargues, remplis mai lo ventre... »
Aprèp la messa, la costuma èra de prendre lo repais entre estajants d'un meteis vilatge. Quora lo vent bufava del nòrd, los òmes escampavan lors capèls dins lo precipici. Lo capèl pres dins un revolum, s'envolava e tornava...mai pas totjorn...alara adiu lo capèl...
I avia una autra costuma, aquela del clavèl... Las filhas que se volian maridar dins l'annada, tocavan lo clavèl de coire clavat a la cima, e prononçavan:

« Bon, Sant Lop

vòli un espos

brave coma Sant Josèp

Santa Maria

l'aimarai

tota ma vida. »

Ara, la tradicion a desparèissuda e lo darrier romavatge data de mil nòu cent sesenta dos.


Vau pas dire un còp de mai que tot se fot lo camp, perque n'i a que van deprimir...

Adieu e al còp que ven e bona santat amb un còp de rosat... 

Mont Ventùri o Puòg Sant Lop

Qual es? Paradis dels caminaires, escalaires, amoroses de la natura, es l'element màger del païsatge. Ten una fàcia abrupte, e una autra que s'abaissa en platèu vèrs la plana. Diferents itineraris permeton d'accedir a un priorat, tòca de romavatge, e a un crotz. De la cima se pòt veire un polit panorama. Una rota permet de far lo torn e de visitar los vilatges dominats per lo mont. Es una descripcion de mont que legiguèri dins dos oficis de torisme, un dins Erau, le segond dins Bocas del Ròse. Mai un es mai conegut que l'autre perque foguèt pintat per Pau Cezanne (1839-1906 Ais en Provença). Per èstre tant conegut coma lo Mont Ventùri se cal trobar un novèl Cezanne pel Puòg Sant Lop. Son pas tan coneguts que Cezanne mai trobarètz d'artistas que pintèron lo Puòg Sant Lop sul siti http://www.loupic.com/+-Peinture-+.html Adieu e al còp que ven!

lei jamai oblidar

Cada annada, lo 11 de novembre es un jorn particular. Jorn de jòia o jorn de tristessa, degun sap pas. Mai es un jorn ont se cal rapelar que 1,3 milion de joves franceses  moriguèron per la libertat. Èra un temps ont la vida d'un òme comptava pas gaire per la majoritat dels caps militars. La setmana passada anèri a Grassa dins Aups Maritimas. Passèri dabans lo monument als mòrts de la comuna. Aquel monument es força realista, fa sortir la laidor de la guèrra e obliga lo passant a soscar.  Sul monument es marcat: "lei jamai oblidar". Fins aquel jorn aviái pas jamais vist un epitafi en nòstra lenga e qu'obliga finalament a soscar de dos biaises. Passant, oblides pas los mòrts e ...la lenga tieuna!

las vendémias

 L'autre jorn anèri saludar mon oncle d'Ovelhan, nascut en 1927, que visquèt dins una familha ont se parlèt solament « patés » amb los ainats, es atal que sonavan los vièlhs. Charrèrem de las vendémias amb força melanconiá perque aquela generacion coneguèt una revolucion dins lo trabalh de la vinha e subretot dins los mejans de faire la vendémia, la maquina tuèt totas las tradicions. Per aquò, l'oncle faguèt aquel poèma:

« Las vendémias, vesètz es coma la colica

un missant moment a passar

mon papeta sabètz aviá bona replica

e es venguda l'epòca de plan se'n assegurar.

Totis los grands poètas contèron a lor faiçon...

un poèta, un artista es aquí per cantar

es pas aquí subretot per faire la leiçon

son cap es plan de sòmis e se pòt pas acaptar.

Lo torn de ren, lo genolh que fa mal

lo còp de secator o lo còp de serpeta

a pas jamai viscut aquò es plan fatal

ni mai la quichada amb la camba regda.

Ieu oblidarai pas lo temps de las vendémias

e la preparacion d'aquel grand jorn de l'an

quand lo cèl se levava al dessús de las trelhas

e que de la culhida, la cooperativa aviá balhat lo ban.

Lo bruch del martèl que torna sarrar los cercles

las semals que s'estancan e que forman un temple

lo vilatge que viu, s'enflama et que s'apassiona

los colars dels cavals que tindan e campanejan

lo botelh plan banhat que garda l'aiga fresca

lo matin de bona ora la còla totjorn prèsta

lo tròp plen de la raca que fa marcar lo pas

ara de poesia ne vei pas cap de traça

de la jòia e des cants ne vesèm pas cap de raça

es lo bruch dels motors que se pòt escotar

la vida es faita atal, cal pas repotegar...

mai al mes de setembre i podèm pas pus téner

e se la fin del mond veniá a arribar

qu'espere un moment e que nos daisse vendemiar! »

la bruta e lo menut

Sabètz totis que cada dimenjada de bon matin vau far de bicicleta. Es un moment de sofrença dins las montadas, mai sul planièr es un moment de charrada. Alara se contan entre ciclistas d'istòrias que degun sap pas se son vertadièras o messorguièras.

L'autre dimenge, un ciclista originari de Pòlhas dins Èrau, contèt aquela istòria:

« Un jorn, la bruta e lo menut se'n van adobar lo palhèr de la bruta.
Alara, totes dos començan lo trabalh, e la bruta ditz al menut : anam portar un pauc de palha a Pechar mon chaval.
Lo menut davala, la bruta pren un molon de palha, e abans de l'escampar per la fenèstra, crida :
- i a degun ?

E lo menut de li respondre:
- non... i pòdes anar !

Mas aquel colhon demòra plantat aqui e se pren lo molon sul cap !
 »

vertadièra o messorguièra aquela istòria, quin sap...sabètz de colhons..n'i a de pertot...

adieu brave monde e al còp que ven 

lo pintaire

 Dins aquel temps dificil, ont aqueles que fan la cauma e lo blocatge son aqueles que son segur de tocar lor retirada completa e plan abans los autres, vos prepausi una pichona istòria que trobèri dins « l'almanac narbounes »:

« Un vièlh pintaire va consultar un medecin. Aquel, aprèp l'aver auscultat, virat e revirat, li ditz:

• Mon amic, vos recomandi de beure mai d'aiga que de vin...
• Nostre Sènher...Cossi volètz que faga? Me demandatz aqui quicòm d'impossible.
• E perqué?
• Segur, cossi volètz que bega mai d'aiga que de vin...Bevi ja tres litres de vin per jorn... »

Doncas, per vendre le vin, cal que qualqu'un lo bega...e per prene sa retirada cal que qualqu'un la pague...

Adissiatz brave monde...e al còp que ven...

la domaisèleta de Canbardat

L'autra dimenjada, èri invitat dins un mas per un amic. La jornada se passèt a far de brasucadas de saucissas e de castanhas. A l'entorn del fuòc se beviá de bon vin et se charrava. Un invitat, originari de Montalban, contèt aquesta istòria que dempuèi la darrièra guèrra teniá de sa mamèta:

L'autre jorn, passavi en la vila de Canbardat

e me mitèri a cridar

pairòl rot madomaisèla

pairòl rot racomodat!

una pichona domaisèleta

metèt lo cap a la fenestreta

e me diguèt: Monta, monta l'auvernhat

que parlarèm dal mercat,

montèri, montèri,

quora foguèri montat

m'envitèt a me caufar,

me caufèri, me caufèri,

quora foguèri plan caufat

m'invitèt a dinar,

dinèri, dinèri

quand aguèri plan dinat

m'invitèt a anar al lièch amb ela,

e anèri, anèri

quand foguèri en lièch

arribèt un grand vièlhardat

amb un grand capèl e un palanc

que me faguèt saltar la pèl del cuol

coma d'escuts de cinc francs,

me faguèt davalar los escalièrs

un o un, dos a dos, tres a tres,

me faguèt passar per un trauc de rat

que n'èra pas trop ben redond ni trop ben carat

abotiguèri dins un pilòri d'ortis

que m'ortiguèron totis!

l'an tornat passavi dins la même vila de Canbardat

e me mitèri a cridar

pairòl rot madomaisèla

pairòl rot racomodat!

la même domaisèleta metèt

lo cap a la fenestreta, e me diguèt

monta, monta l'auvernhat

que parlarèm dal mercat !

fotra ! que tornarai pas montar

coma l'an passat.

Adiu e al còp que ven...

Pechserguièr

Nasquèri dins un pichon vilatge del Lengadòc que se sona Pechserguièr e que se tròba entre Besièrs e Menèrba. Son castèl qu'existís totjorn coneguèt de moments tragics pendent la Crosada dels Albigeses. Après lo grand mazel de Besièrs le 21 de julhet de 1209, Simon  de Montfort daissèt dos cavalièrs e un cinquantenat de soldats dins lo castèl de Pechserguièr. Le 10 de novembre de 1209, Trencavel moriguèt dins sa preson de Carcassonna e per téner lo país Simon de Montfort s'alièt qualques vassals de Trencavel coma Guiraud de Pepieux.  Dins l'ivèrn, un cavalièr francès tuèt l'oncle de Guiraud de Pepieux. Montfort lo faguèt enterrar viu. Mas, Guiraud s'estimèt pas satisfach; gronhèt e s'enrabièt. Un jorn, sens cridar gara, amb sos gens, tuèt la garnison francesa , estralhèt Pechserguièr e l'abandonèt en fuòc.

(sorgas: La Canso de la Crosada)

adieu e al cop que ven per d'aventuras pus gaias.

ps: per visitar lo castèl de Pechserguièr cal anar sul siti http://www.aresp.blogs.lindependant.com

l'almanac Narbounes

Trobèri dins las archius de la familha una vielha revista que se sona "Almanac Narbounes" amb la data 1928,  aquel almanac qu' èra publicat per l'ochena annada, pòrta la marca dels "Felibres de la cigalo narbouneso". Costava 40 sòus.

Dins aquesta revista se troba en primièr un calendièr de l'annada 1928. Puèi trobam un fum d'informacions coma las fèstas  e las devocions del Narbonés. Las fèstas èran principalament al mes d'agost e l'ivèrn de novembre a genièr. Las devocions nos aprenon que caliá anar pregar a Nostra-Dama de Liessa a Fluris, per de que "Nostra-Dama de Liessa, i dona una plena bressa".  Puèi se troba las fièras e mercats dins lo Narbonés e dins las principalas vilas d'Aude. Enfin, i a un canton "del jardinièr amator" amb lo calendièr dels semenats.

Ja en aquesta epòca, una revista aviá besonh de finanças. La publicitat es pas absenta d'aquesta publicacion. Trobam de reclamas per un fum de magasins remplaçats uèi per las grandas surfaças. Per una publicitat de vin, "los Felibres de la cigalo narboneso" faguèron un pichon poèma que ditz:

"Poutounejem a pleno bouco

Lou vi, notre grand majoural

Vielhs, Jouvents, al tot dal barrat

Beguèm lo lach de nostro souco".

Bon, me diretz, en defora d'aquel tròç de poèma ont es la cultura de creacion aquí dedins? Mas es pas totalament absenta per de que se tròba una peça de teatre en verses que se sona "Ni gras ni magre" que conta l'istoria d'una filha a maridar que tròba amb son paire un biais de causir contra l'avís de la maire que volía que la filha causiguèsse entre dos cosins, un gras et l'autre magre... Mai la filha èra amorosa del medecin, e le paire faguèt lo malaut per lo faire dintrar dins la familha...

Doncas avètz compres qu'aquela revista èra pas trop seriosa e se termina amb qualques istòrias. Causiguèri aquel sermon d'un curat per vos: "Mous caris fraires, disio un curat, i coumpreni pas res. Quand vesi tant de belorio sus caps de las femnos, tant de bèlos raubos, tant d'automobilos dins lou vilage, me demandi out soun lous paures. E quand fau la quisto me demandi ount soun lous riches". Uèi quora vèsi las manifestacions contra la reforma de las retiradas me demandi ont son los rices... a creire que n'i a pas que de paubres...

adiu e al còp que ven

fin d'annada

Bonjorn a totis
Descobriguèri ma regionalitat quora montèri a Paris per trabalhar dins la foncion publica al mitan de las annadas setenta. Dins aquesta vila i avia mai d'occitans qu'a Bèsiers ont  nasquèri. Aquela occitanitat èra un biais per se trobar de relacions e contunhar de faire viure lo pais a 700 km de distància. Puèi aquela regionalitat se'n anèt al moment que davalèri a Montpèlhier. Un còp al pais, i avia pas de rasons de continuar a èstre occitan, mai aquo èra una fauta e ara que soi a la retirada decidiguèri de retrobar las rasigas et me soi inscrit a la Facultat de Letras de Montpèlhier en Licéncia d'Occitan, ont aprenguèri un fum de causas sus Occitània, e ont contunhi los corses per ne saber totjorn mai.
al còp que ven
amistats a totis
Joan-Luc